TEKST: Dr Marek Bomba

Najważniejsze informacje o nietoperzach

              Nietoperze, rękoskrzydłe (Chiroptera) – rząd ssaków łożyskowych z podgromady ssaków żyworodnych (Theria), obejmujący 1467 gatunków nietoperzy, co 4. ssak na świecie to nietoperz.   W Polsce występuje obecnie 28 gatunków m.in. nocek, podkowiec mały, borowiec, mroczek, gacek. Nietoperze są jedynymi ssakami, które mogą aktywnie latać.    Z uwagi na to, że błona lotna jest całkowicie nieprzepuszczalna dla powietrza, ich lot różni się zasadniczo od lotu ptaków. Większość nietoperzy nie lata tak szybko, jak ptaki, znacznie przewyższają je zwrotnością. Potrafią zarówno zmieniać kształt skrzydła, jak i uderzać skrzydłami naprzemiennie. Okres godowy przypada na koniec lata i jesień. W tym czasie samce szukają samic i z nimi kopulują. Interesującym faktem w biologii lęgowej tych ssaków jest, że samice potrafią powstrzymać nasienie w drogach rodnych i dopiero wiosną następnego roku dochodzi do owulacji i zapłodnienia. Ciąża trwa od 40 -70 dni, samica rodzi jedno, rzadko dwa młode, nagie, ślepe, bardzo niesamodzielne. Młode są całkowicie uzależnione od opieki matki i przebywa na stałe na jej brzuchu i ssąc mleko. W czasie odchowu młodych samice łączą się w kolonie, aż do momentu uzyskania przez młode samodzielności tj. po 6 tygodniach ich życia. W zgrupowaniach łatwiej im między innymi utrzymać temperaturę odpowiednio wysoką do rozwoju młodych, a także dbać o ich bezpieczeństwo. W środowisku leśnym ze względu na strategię polowania można wyróżnić trzy grupy nietoperzy. Pierwsza grupa to gatunki żerujące na otwartej przestrzeni tj. na zrębach i na łąkach, polanach leśnych. Druga grupa to gatunki żerujące na obrzeżach lasu (strefa ekotonowa), wzdłuż alei drzew. Trzecia grupa to gatunki żerujące wśród roślinności wewnątrz drzewostanu. Natomiast naturalnym schronieniem nietoperzy w lasach są dziuple szczeliny w pniach, spotykane w starych drzewach, budynki i budowle zlokalizowane w lesie lub w jego pobliżu: zabudowania gospodarcze, mosty, studnie, piwnice, nieużytkowane ambony myśliwskie. Polowanie w nocy umożliwia im doskonale rozwinięta zdolność echolokacji – lecący nietoperz wysyła ultradźwięki, które odbite od przeszkody czy ofiary powracając informują go o otaczającym świecie. Europejskie gatunki prowadzą przede wszystkim nocny tryb życia. Są jedynymi ssakami, u których stawy kolanowe zginają się do tyłu. Jest to niezbędne przystosowanie, by móc zwisać głową  w dół. Pomagają w tym celu skierowane palce nóg do tyłu, a nie ku przodowi. Późną jesienią i zimą, zapadają w stan hibernacji – spowalniają czynności życiowe  i obniżają temperaturę ciała, aby przetrwać w ten sposób do wiosny. Ponieważ w stanie hibernacji nietoperze korzystają z zapasów energii zgromadzonej w postaci tkanki tłuszczowej, każde jego obudzenie zimą powoduje duże straty zapasów energii, które może doprowadzić do utraty życia. Nietoperzom zawdzięczamy zdrowie i jedzenie poprzez zapylanie kwiatów u ponad 500 gatunków roślin na świecie. Żywią  się owadami uważanymi za szkodniki upraw oraz przyczyniają się do rozsiewania nasion, czyli przyczyniają się do zachowania równowagi w przyrodzie. Dzięki nietoperzom owadożernym jest mniejsza populacja komarów, które  przenoszą patogeny tj. zarodziec malarii, wirusy zika, żółtej febry, japońskiego zapalenia mózgu i innych. Z kolei dzięki nietoperzą nektarożernym możemy spożywać czekoladę, mango, kawę, banany, awokado, kokosy, durian. Żyją na wolności do 30 lat  i wszystkie gatunki są objęte ścisłą ochroną.