Nadleśnictwo podzielone jest na obręby leśne: Barycz i Piła. Obręb Barycz to w większości obszar zalesionego w krótkim przedziale czasu poligonu wojskowego (stąd są to drzewostany jednowiekowe) założonego na obszarze wysiedlonych w latach 50-tych ubiegłego wieku wsi; obręb Piła to dawne lasy majątku Końskie Wielkie, Fidor, Sokołów oraz część dawnych lasów państwowych wchodzących w skład Nadleśnictwa Radoszyce (wiekowo drzewostany znacznie bardziej zróżnicowane niż w obrębie Barycz).

Struktura pionowa drzewostanów charakteryzuje się małym zróżnicowaniem, przeważają jednopiętrowe  (tabela). Tabela pokazuje niski udział powierzchniowy  drzewostanów o strukturze złożonej dwu i wielopiętrowych, w KO i KDO, choć jak słusznie zauważono podczas ostatniej inwentaryzacji urządzeniowej działania gospodarcze w minionym dziesięcioleciu znacznie poprawiły ten stan (cytat z programu ochrony przyrody):

„Zaszły jednak widoczne zmiany w porównaniu ze stanem z poprzedniej rewizji urządzeniowej. Ilość drzewostanów o budowie jednopiętrowej spadła w n-ctwie o blisko 6 %. Odnotowano wzrost  udziału drzewostanów w klasie odnowienia i do odnowienia o ok. 5%."

Odmiennie do poprzednio omówionej charakterystyki przedstawia się udział gatunków w składzie drzewostanów. Zdecydowanie bogatsze gatunkowo  są drzewostany obrębu Barycz, gdzie powierzchnia drzewostanów jedo i dwugatunkowych znajduje się na podobnym poziomie (w obrębie Piła przeważają jednogatunkowe – wykres). Generalnie jednak w nadleśnictwie większość stanowią drzewostany jednogatunkowe zajmując 41 % powierzchni.

(źródło: NASA 2000, za I. Kardel)

Pomimo, iż lasy nadleśnictwa znajdują się w całości w granicach występowania wszystkich gatunków lasotwórczych drzew leśnych, to jednak najważniejszym gatunkiem panującym jest sosna występując na 89 % powierzchni leśnej. Pozostałe gatunki: dąb, brzoza, olcha, modrzew, świerk stanowią domieszki.

Struktura powierzchniowa gatunków panujących w Nadleśnictwie Barycz

Powierzchniowy udział siedlisk leśnych  w Nadleśnictwie Barycz przedstawia się następująco:

Według regionalizacji fizycznogeograficznej Kondrackiego (1988) obszar Nadleśnictwa należy do prowincji Wyżyny Polskie i do podprowincji Wyżyny Małopolskiej,  makroregionów: Wyżyny Przedborskiej i Wyżyny Kieleckiej, obejmując dwa mezoregiony: Wzgórza Opoczyńskie i Garb Gielniowski.

Nadleśnictwo leży w północno – zachodniej części permo – mezozoicznego obniżenia Gór Świętokrzyskich i w obrębie depresji strukturalnej Opoczna, która stanowi formę bardzo płaską.

Osady mezozoiczne reprezentowane są przez kompleksy skał jurajskich zaliczane do jury dolnej (liasu). Są to głównie piaskowce i mułowce z wkładkami iłów i zlepieńców, bądź syderytów. Nieckę Opoczna wypełniają osady jury środkowej. Trzeciorzęd praktycznie nie występuje na tym terenie. Powierzchnia pokryta jest osadami czwartorzędowymi, jedynie gdzieniegdzie ukazują się wychodnie utworów przed-czwartorzędowych.

Ostatecznie współczesny obraz rzeźby ukształtowało zlodowacenie środkowopolskie, zwłaszcza w okresie dwóch faz: Końskich i Gowarczowa, pokrywając teren glinami zwałowymi. Ich miąższość osiąga 10 m. Znaczne powierzchnie na analizowanym obszarze zajmują piaski i żwiry wodnolodowcowe oraz rzeczne. Miąższość ich waha się od kilku do kilkunastu metrów. Najmłodszymi utworami są holoceńskie piaski i żwiry oraz torfy i namuły rozwinięte głównie w okolicach dolin rzecznych.

Teren jest bardzo urozmaicony, ponieważ leży w strefie przenikania krajobrazów wyżynnych i nizinnych, stąd występują na przemian wyniesienia i obniżenia terenu.

Istnieje duże zróżnicowanie genetyczne czwartorzędowych form rzeźby terenu. Pod względem wysokościowym teren Nadleśnictwa można podzielić na dwie części. W północnej i północno – zachodniej części przeważają formy pochodzenia lodowcowego reprezentowane przez równiny moreny dennej. Nie wykazują one większych deniwelacji. Formy pochodzenia wodnolodowcowego występują w postaci równin sandrowych wykazujących nachylenie ku wschodowi (północno – wschodnia, wschodnia i południowa część obszaru opracowania). Na obszarze przeważają małe i średnie spadki terenu, od 0o do 3o, sporadycznie większe.

Gleby występujące na obszarze Nadleśnictwa w większości należą do gleb murszowych, murszowo – torfowych, mad oraz czarnych ziem.

Najwięcej powierzchni zajmują gleby dobrze przepuszczalne piaski luźne i średnie – 70 % powierzchni nadleśnictwa, gliny i iły zajmują 12 %, piaski pylaste 6 %, piaski gruboziarniste 5 %.

W dolinach rzek stwierdzono występowanie mad oraz utworów torfowych (7 %).